بيماري كم خوني يا آنمي (Anemia) زماني بروز پيدا مي كند كه تعداد هموگلوبين خون كاهش پيدا كند. هموگلوبين به گلبول هاي قرمز خون در حمل اكسيژن از ريه به تمام اندام هاي بدن كمك مي كند. رنگ قرمز خون نيز به دليل وجود هموگلوبين آن است. سلول هاي قرمز خون در مغز استخوان هاي بزرگ بدن مانند استخوان لگن توليد مي شود. مغز استخوان براي ساخت هموگلوبين به ويتامين ب 12 و اسيد فوليك نياز دارد. كم خوني يكي از بيماري هاي شايع است كه بيش از همه در زنان ديده مي شود. به طور متوسط از هر 5 زن يكي به كم خوني مبتلاست كه اين نوع كم خوني از فقر آهن ناشي مي شود.

درباره اين بيماري با دكتر رضا راست منش استاد دانشگاه شهيد بهشتي به گفت وگو پرداختيم. وي درباره كم خوني و انواع آن گفت: علت برخي از موارد كم خوني ها، مسائل تغذيه اي است و برخي به تغذيه ربطي ندارد، اما با تغيير شيوه تغذيه مي توان آن ها را درمان كرد. در مورد اول بايد گفت كمبود شديد پروتئين، آهن، ويتامين ب 12، اسيد فوليك و يا كمبود مجموعه اي از ويتامين ها و بيوتين و ويتامين ب6 به كم خوني منتهي مي شوند. انواع نادر كم خوني به دليل كمبود شديد دريافت مس و يا عناصر ديگر رخ مي دهد. شايع ترين انواع كم خوني تغذيه اي در كشور ما به دليل كمبود آهن، پروتئين و كمبود اسيد فوليك در دوران بارداري رخ مي دهد كه طبيعي است چون سوءتغذيه عامل بروز آن است و با اصلاح شيوه تغذيه مي توان آن را درمان كرد البته در مواردي مي توان از مكمل ها و در موارد نادرتري از تزريق خون به بيمار براي درمان استفاده كرد.

هم چنين كم خوني به دليل خونريزي شديد پس از يك عمل جراحي عمده، اهداي خون به دفعات مكرر، برخي انگل ها، مصرف داروهاي خاص، بيماري هاي بدخيم مثل سرطان ممكن است رخ بدهد كه بايد با توجه به نظر متخصص درباره عامل اصلي كم خوني و درمان مورد نياز تصميم گيري شود. به گفته دكتر راست منش بايد توجه داشت كه برخورد تغذيه اي الزاما فقط تغيير شيوه تغذيه و يا افزايش مواد مغذي خاص نيست؛ بلكه بايد با توجه به علت كم خوني شيوه درماني صحيحي انتخاب كرد.

وي با توجه به شيوع كم خوني در بين زنان ايراني در مقايسه با كشورهاي اروپايي و آمريكا گفت از آن جا كه زنان ايراني اغلب برنامه ريزي دقيقي براي بارداري ندارند و در نتيجه رژيم خاصي قبل از بارداري رعايت نمي كنند و چه بسا رژيم بارداري درستي هم ندارند؛ اغلب دچار كم خوني مي شوند هم چنين خانم ها كه به علت شرايط فيزيولوژي بدن خود ماهانه از 150ميلي ليتر تا 330 ليتر خون از دست مي دهند و اين مقدار بايد جبران شود. براي جايگزين كردن خون از دست رفته، بدن بايد هم زمان تمام مواد مغذي دخيل در سنتز گلبول هاي قرمز و خون را داشته باشد. برخلاف تصور عموم ساختن خون در بدن فقط نيازمند مصرف آهن نيست بلكه نيازمند به ساير مواد مغذي نيز است. مهم ترين موادي كه در امر خون سازي در بدن دخيل هستند شامل آهن، پروتئين، ويتامين ب6، ب 12، اسيد فوليك و عناصر مس و روي مي باشد. آهن و مس و روي بيشتر در غذاهاي دريايي مانند ماهي و ميگو وجود دارند. ويتامين هاي ب 12 نيز در گوشت قرمز و غذاهاي پروتئين دار بيشتر است. اسيدفوليك بيشتر در سبزيجات داراي برگ سبز مانند اسفناج و كاهو وجود دارد.

طيف عوارض كم خوني بسيار گسترده است و خستگي بدن، كاهش بازدهي بدن، كاهش قدرت تمركز، افزايش ضربان قلب، به نفس نفس افتادن مفرط، اولين علايم آن است و در صورت حاد شدن تغيير خلق و خو، كناره گيري فرد از اجتماع، تغيير قوه چشايي، تضعيف سيستم ايمني بدن و ضعف عضلاني در فرد رخ مي دهد.

وي درباره مكمل هاي دارويي گفت: اولويت اول اصلاح شيوه تغذيه براي درمان است سپس مكمل ها قرار مي گيرند. متخصص بايد پس از شناسايي علت كم خوني، مكمل مورد نظر را تجويز كند. اگر علت كم خوني فقر آهن است، مكمل هاي حاوي آهن تجويز مي شود و اگر به دليل كمبود روي باشد، مكمل هاي روي تجويز مي شود.